Bediüzzaman ve Siyaset
SİYASET, oldukça genel bir ifade. Devletin ekonomik politikasından, bir şirket müdürünün yönetim biçimine, mürşitlerin ve peygamberlerin (a.s.) irşat metotlarına kadar uzanan çok geniş bir sahayı içine alıyor. Ama gel gör ki, günümüz insanı kısır politik çekişmeleri bir boks maçı gibi seyrede ede, siyaset denilince onun hatırına hemen parti propagandaları ve hükümet programları gelir.
Politikayla bu derece şartlanmış insanlara Üstad Bediüzzaman’ın siyaset anlayışını anlatmak oldukça zordur.
“Hey efendiler! Ben imanın cereyanındayım. Karşımda imansızlık cereyanı var. BaÅŸka cereyanlarla alâkam yok” — Mektûbat
Üstadın gayesi insanların imanlarının kurtulmasına vesile olmaktır. Mutlak rakibi ise imansızlıktır. O halde, Üstadın siyasete bakışı da bu ölçüye göre olacaktır.
İnsanları güç ve kuvvetle imana getirmek mümkün değildir; zaten dinde zorlama da yasak kılınmıştır. Karşımızdaki insana bir şeyler anlatabilmemiz için falan partinin iktidarda olması diye bir şart da yoktur. Üstadın siyasîlerden bu noktada beklediği fazla bir şey de olmamıştır.
Üstad, büyük bir ruh hekimi, kalp tabibidir. Zengini, fakiri, âmiri, memuru, oy vereni ve alanı hep onun ilgi alanı içindedirler. Ve Onun gayesi hepsine tahkiki iman dersi vermek, hepsinin imanlarını tehlikeden muhafaza etmektir.
“Bu zamanda ehl-i Ä°slâm’ın en mühim tehlikesi, fen ve felsefeden gelen bir dalâletle kalblerin bozulması ve imanın zedelenmesidir. Bunun çare-i yegânesi: Nurdur, nur göstermektir ki, kalbler ıslah olsun, imanlar kurtulsun.” — Lem’alar
Siyaset, kalp ve ruha zarar veriyor:
Ãœstad, siyaseti, “gaflet ve dalâletin en boÄŸucu, aldatıcı, en geniÅŸ perdesi” (EmirdaÄŸ Lâhikası) olarak deÄŸerlendirir. Ä°nsanın dar dairedeki gerçek vazifesini bırakıp, geniÅŸ dairelerdeki siyasî ve içtimaî hadiselerle gereksiz olarak ilgilenmesini zararlı bulur ve şöyle buyurur:
“Hem iman ve hakikat noktasında bu çeÅŸit merakların büyük zararları var. Çünki gaflet verecek ve dünyaya boÄŸduracak ve hakikî vazife-i insaniyeti ve âhireti unutturacak olan en geniÅŸ daire ise, siyaset dairesidir. Hususan böyle umumî ve mücadele suretindeki hâdiseler, kalbi de boÄŸuyor.” — EmirdaÄŸ Lâhikası)
“Evet bu zamanda siyaset, kalbleri ifsad eder ve asabî ruhları azab içinde bırakır. Selâmet-i kalb ve istirahat-ı ruh isteyen adam, siyaseti bırakmalı.” — Kastamonu Lâhikası
“Siyaset-i hazıra, o kadar çok yalan ve hile ve ÅŸeytanet içine girmiÅŸ ki, vesvese-i ÅŸeyatîn hükmüne geçmiÅŸtir.” — Sözler
Siyaset onuncu derecede:
Üstadın siyasete bakışında bir başka nokta, siyasî ve içtimaî yollarla İslâm’a hizmet etmeyi, iman hizmeti yanında ancak onuncu derecede görmesidir.
Kastamonu Lâhikasındaki bir mektubunda, “Ehl-i dünya ve ehl-i siyaset ve avamın nazarında birinci derece ve hakikat nazarında, imana nisbeten ancak onuncu derecede bulunan siyaset-i Ä°slâmiye ve hayat-ı içtimaiye-i ümmete dâir hizmeti, kâinatta en büyük mes’ele ve vazife ve hizmet olan hakaik-i imaniyenin çalışmasına racih gördüklerinden…” diyerek hem kendisine cephe alanların gafletini sergiler, hem de Nur Talebelerine, önemli bir mesaj verir.
Nur Talebeleri bu mesajı çok iyi aldıklarından bütün himmetlerini, imansızlık ateşinde yanan, tereddüt ve şüpheler içinde bocalayan ve sefahat çamuruna düşen insanların kurtuluşlarına hasrederler.
Siyaset birlik ve beraberliÄŸe zarar veriyor:
Üstadı bugünkü siyasî cereyanlara soğuk baktıran diğer bir sebep ise, siyasî tarafgirliğin milletimizin birlik ve beraberlik ruhuna verdiği büyük zarardır.
İslâm’da Allah için sevmek ve yine Allah için düşmanlık beslemek esastır. O halde Allah’ın beğenmediği, kerih gördüğü, yasakladığı sıfatlar kimde olursa olsun kötü; O’nun razı olduğu iyi ve güzel sıfatlar ise yine kimde olursa olsun güzeldir. Ama siyasette bu ölçü kaybolur. Kendi siyasî görüşünde olmayanlar her yönden kötü, kendi partilerine mensup olanlar ise her cihetle berrak ve sâfi telâkki edilir. Üstad bu yanlışın insanın kalp ve ruh âleminde yaptığı büyük zararı şu ifadeleriyle güzelce ortaya koyar:
“Sakın, sakın! Dünya cereyanları, hususan siyaset cereyanları ve bilhassa harice bakan cereyanlar sizi tefrikaya atmasın. Karşınızda ittihad etmiÅŸ dalalet fırkalarına karşı periÅŸan etmesin! ‘Elhubbu fillahi velbuÄŸzu fillahi’ düstur-u Rahmanî yerine, el-iyâzü billah ‘El hubbu fissiyaseti velbuÄŸzu lissiyaseti’ düstur-u ÅŸeytanî hükmedip, melek gibi bir hakikat kardeÅŸine adavet ve el-hannâs gibi bir siyaset arkadaşına muhabbet ve tarafdarlık ile zulmüne rıza gösterip, cinayetine mânen ÅŸerik eylemesin.” Kastamonu Lâhikası
Din, siyasete âlet edilemez:
Nur hizmetinin siyasî tarafgirliklerden uzak tutulması gereğini ifade eden önemli bir ders:
“Nur ÅŸakirdleri, hiç siyasete karışmadılar, hiçbir partiye girmediler. Çünki iman, mâl-i umumîdir. Her taifede muhtaçları ve sahibleri var. Tarafgirlik giremez. Yalnız küfre, zındıkaya, dalâlete karşı cephe alır. Nur mesleÄŸinde, mü’minlerin uhuvveti esastır.” — EmirdaÄŸ Lâhikası
Nasıl Kur’an bütün bir insanlığın irşadı için inzâl olmuşsa, onun tefsirleri de bütün bir beşeriyet içindir. Onu sadece bir gruba mal edip geride kalan insanları ondan mahrum bırakmak, Kur’an’ın cihan şümullüğü ile bağdaşmaz ve Kur’an böyle bir anlayışı reddeder.
Din namına ortaya çıkma denilince, hemen dinîn siyasete âlet edilme endiÅŸesi hatıra gelir. Ãœstad bu noktada çok hassastır. Tâ meÅŸrutiyet döneminde sarf ettiÄŸi ÅŸu sözler onun bu husustaki hassasiyetinin bütün ömrü boyunca hiçbir sapma göstermeksizin devam ettiÄŸinin en güzel ifadesidir:Â
“Ä°slâmiyet güneÅŸi yerdeki ışıklara âlet ve tâbi olamaz. Ve âlet yapmak Ä°slâmiyet’in kıymetini tenzil etmektir, büyük bir cinayettir.” — Hutbe-i Åžamiye
Üstad, Kur’an tefsiri olan Nur Risalelerini dünyevî ve siyasî bir maksada âlet etmeyi, kırılacak şişelere bâki elmas fiyatı vermeye benzetir.
Her asrın müceddidi Kur’an’dan o asrın ihtiyaçlarına ve mizacına en uygun bir tebliğ ve hizmet metodu istihraç etmiş. Üstad ise Kur’an’dan ‘siyasetsiz hizmet’ dersini almış oluyor.
Åžefkat, vicdan ve hakikat siyasetten men ediyor:
Üstat Bediüzzaman hazretleri, kendisini siyasetten men eden bir başka ciheti ise şöyle dile getirir:
“Åžefkat, vicdan, hakikat bizi siyasetten men ediyor. Çünkü tokada müstehak dinsiz münafıklar onda iki ise, onlara müteallik yedi-sekiz masum, bîçare, çoluk-çocuk, zaif, hasta, ihtiyar var.
Belâ ve musibet gelse o sekiz masumlar o belâya düşecekler.”
Bu ifadelerden hemen anlaşılacağı gibi, siyaseti dinsizliÄŸe âlet eden onda iki gibi az bir grup. Gerek bunlara tâbi olanlar, gerekse bunların siyasetle alâkası olmayan çoluk çocukları, hastalar, ihtiyarlar ise onda sekiz. Bu azınlık gruba karşı aktif siyasetle meydana çıkılsa ve ÅŸer güçlerin engellemesiyle karşılaşıldığında daha da ileri gidilip “idare ve asayiÅŸ ihlâl” edilse, yani Kur’an’a ihlâs ile hizmet eden insanlar yönetimle karşı karşıya getirilse, o zaman iç kavgaya yol açılır.
Halbuki, ikaz ve irşad yolu, ilim ve tebliğ yolu böyle zararlardan uzaktır. Bu yol ile o zâlimler ıslah olmasalar bile, onlara aldananlar, hatta onların çoluk-çocukları imanla, İslâm’la müşerref olabilirler. İşte büyük Üstadı siyasete girmekten ve idareye karışmaktan men eden bu engin şefkati ve himmeidir.
Ä°ÅŸte, asrının mânevî öncüsü olma ÅŸerefine mazhar bu büyük insan, böyle bir neticeye ÅŸahsî düşüncesiyle deÄŸil Kur’an’dan aldığı dersle ulaÅŸtığını, “Kur’an bizi siyasetten ÅŸiddetle men etmiÅŸ” ifadesiyle açıkça ortaya koyuyor.
Kökü dışarıda olan cereyanlar:
Üstadın siyaset noktasında üzerinde önemle durduğu bir başka nokta da, siyasete girenlerin kökü dışarıda olan menfî cereyanlara bilmeyerek de olsa âlet olmaları tehlikesidir.
“Hem ÅŸimdi hükmeden öyle kuvvetli cereyanlar içinde siyasete girenlerden hiçbir kimse, istiklâliyetini ve ihlâsını muhafaza edemez. Herhalde bir cereyan onun hareketini kendi hesabına alacak, dünyevî maksadına âlet edecek. O hizmetin kudsiyetini bozacak.” Şualar
Eski Said döneminde dile getirilen bu gerçekler maalesef hâlâ belli bir ölçüde de olsa geçerliÄŸini koruyor. Hâlâ siyasetimizin istiklâline tam kavuÅŸtuÄŸunu söyleyemiyoruz. Kanaatimce, bunun en büyük sebebi iktisadî yönden dışa büyük ölçüde bağımlı olmamızdır. Ãœstadın, “i’layı kelimatullahın bu zamanda en büyük sebebi” olarak “maddeten terakki”yi görmesi bir yönüyle bu meselemize de bakıyor.
Önemli bir nokta:
“Nurların maslahatı namına” siyasete girmek baÅŸka, “Nurlar namına” girmek daha baÅŸkadır.
Birincisi bir niyet meselesidir.
Ä°kincisinde ise, siyasete giren ÅŸahıs Nur Talebelerinin desteÄŸini arkasında görmek ister. Nurların “her cereyanın fevkinde bulunması ve umumun malı olması”, Nur talebelerini bir siyasî partinin yan kuruluÅŸu gibi çalışmaktan men eder.
Bu sebeple, şahıslar siyasete ancak kendi namlarına girebilirler, ama Nur talebelerinden kayıtsız şartsız destek bekleme gibi bir ruh haletine girmekten de şiddetle kaçınırlar